MARHATA SINAMOT
Ia ojahan ni adat
pangolihon anak: Mangalehon sinamot tu parboru. Parboru i pe antong manjalo
sinamot do boli ni boruna sian paranak. Asal ni hata “boli”, ro sian hata,”oli.”
Magodang Anak dipangolihon =
pinangolihon.
Balga Boru dipabolihon = pinabolihon.
Manang: Mongolihon anak, pabolihon
boru,
Alai jumotjot tadok:
pamulihon boru, ala humalus, sumantun begeon ni pinggol. Muli tu hutana = sahat
tu hutana.
Asa paranak magalehon
sinamot, parboru manjalo sinamot. Pajumpa ma di adat i: Mangalehon dohot
manjalo di bagasan halalas ni roha na gok. Ai ulaon mangolihon anak dohot
pamulihon boru do ulaon na umbalga di masyarakat. Na sanggup mangulahon i, i ma
na masuk tu horong ni pangituai di na saompu.
Adong do na mandok: Ia
lapatan ni hata ”boli” (beli) = tuhor (tukar) do. Jala dapot do antong
hasaksianna sian pandohan “Manjalo tuhor ni boru.” Jadi hata on ma dipangke
bangso sileban mangaleai hita. Gabe didok hita “hatoban” santabi, ala tapamuli
borunta marboli, marsinamot, marsero. Anggo bagas ni lapatan ni na “marboli” i tu roha ni bangsonta, nang apala
diparrohahon. Didok ma tahe songon barang tigatiga di onan boru i di rohanta.
Tuani ma salpu tingki i, ai nunga mardeka hita. Ndang sai paingotingoton be lea
ni roha ni bangso sileban i mida parsaripeon ni bangsonta. Tingki do muse pauba
i molo so porlu be marboli, marsere, marsinamot, marjujuran.
Ia dung saut marsijaloan
tanda anak dohot boru i, disungkun paranak ma parboru sadihari nasida ro
marhata sinamot siboanon nasida, boli ni boru i. Jotjotan dung jolo marhusip,
di bahat ni sinamot. Di ari na binuhul, borhat ma pangoli raphon sisolhotna tu
huta ni parboru. Nunga pungu didapot nasida disi sisolhot ni parboru paimahon
haroronasida.
Na ginoar parboru di adat i, i ma:
·
Ama
na sumuan = suhut sihabolonan;
·
Haha,
anggi dongan saama = sijalo bara;
·
Dongan
saompu = sijalo todoan, pangkaei;
·
Dongan
saama mangulahi = sijalo bola tambirik;
·
Tulang,
iboto ni ina = sijalo upa tulang;
·
Pariban
= haha ni boru sipamulihon i manang namboru sijalo upa pariban;
·
Iboto
ni boru naung hot ripe = simandokkon;
·
Baoa
naung hot ripe sian na saama i = anak manjae ;
·
Ompu
suhut dohot Ompu bao = ompu;
I ma na ginoar parjambar
na gok, sihataon di jabu, dang sihataon di lapik (alaman). Asa di tingki na
marhata sinamot i, pangu ma nasida sude olopolopan ni paranak.Na ginoar
paranak, suang le do songon totoran susunan, ni parboru i. Di na mulai marsipanganon
sude na pungu i, didok sada halak sian horong ni parboru ma hata “sidumaduma
mangan”, tar songon on: Hamu tondongnami, raja ni boru na ro tu hutanami on!
Didok umpama:
Marbau tanduk, marbau holiholi;
Godang sibutongbutong,
otik sipir ni tondi.
Tung so sadia pe
sipanganon i,
Pamurnas ma i tu
daging; saudara tu bohi;
Horas ma na manganhon,
horas na mangalehon.
Adong do deba na mandok umpama on:
Sihingkit sinalenggam, golanggolang
pangarahutna,
Tung so sadia pe sipanganon, na rade
di jolonta,
Sai godang ma pinasuna, I ma, tutu!
Dungi dialusi sahalak sian horong ni
paranak ma hata i, ninna ma:
I ma tutu rajanami, raja ni hulahula,
Gabe ma na mala, gabe ma na nilean,
Godang do sipanganon na nilehonmuna,
Ba godang ma di hamu pinasuna,
Tu joloan ni ari on. Botima!
Parboru: I ma tutu, hamu raja ni
parboruon! Sahat ma na uli, ro ma na jagar di hita on luhutna!
Rap mandok: I ma tutu !
Dung sidung mangan,
diduduk pinggan panganan, mangkuk panginuman, dipasimpan ma jolo na margoar ni
sipanganon (ai molo saut na hinataan, sipasahaton do i sude tu paranak na ro
marhata sinamot i) dipungka nasida ma mangkatai dung masipulos parisapanna be.
Parboru: Mangkatai ma hita, hamu raja ni parboruan,
na moranami: Nunga ni arbis nangkin di hata sidumaduma mangan i, taringot di
sipanganon naung itapangan i di jabu na marsangap na martua on, sigomgom
pangisina. Tung so sadia pe i nuaeng sipanganon na jinalomuna i, sai parhorasan
ma i pardinginan, sipinta pansamotan tu joloan ni ari on. Ia tung na mangholit
hami antong rajanami, ba sai ganda na hinolit, asa laon panganhononhon. Horas
ma hamu na ro, horas hami na nidapotmuna! Boti ma hatanami!
Paranak: Olo rajanami, raja ni hulahula na hudapot
hami di ruma na marampang na marjual na marsangap na martua on! Nunga hupangan
hami sipanganon i, nunga hinabutongkon, jala juhut na marsaudara i hinamahaphon!
Asi ma roha ni Tuhannta Debata, ditambai
ma sinadongan ni hamu hulahula na mangalehon sipanganon on. Songon i antong
sinadongannami! Songon nidok ni umpama ma: Ia tambor bonana, Rugun ma dohot punsuna, Ia
gabe, maradong hulahula. Sai songon i ma nang dohot boruna.
I ma tutu!
Parboru: Olo na moranami, raja ni parboru on! Sai
saut ma antong na sinitasita ni rohanta:
Tubu ma lata, di bona ni bungabunga;
Tubu ma anak na
marsangap dohot boru na martua,
Di hita on luhutna. I
ma tutu!
Ranting ni bulu, jait
marjaiotan,
Siangkup ni na uli,
sidonganna songon na hundul.
I ma sitaringotan.
Siala haroromuna tu jabu
on, ai patumpol nuaeng dison:
Pat ni Gaja, tu pat ni
Hora,
Anak ni raja, pahompu ni
na mora.
Tontu adong ma
sitaringotan di adong roha ni pananginangi na liat na lolo on:
Hata na uli, hata na
denggan, sibegeon ni pinggol,
sipeopon ni roha, boti ma
hatanami!
Dungi masiberengan ma na
pungu i. Las rohanasida umbege tangkas
ni parhataan i na niadophon tu paranak na ro tu huta i mangalangkahon
simanjojak, mangoalhon oal soada mara, mangomarhon simalolong tu siamun
hambirang, paelengkon sipareon pabegebege soara ni baliga ni partonun na
masiualusalusan.
Paranak: Dung
masileanan hata horong paranak na ro i, mangkuling ma sada sian nasida, ninna
ma:
“Olo
rajanami, patorangon ma tutu na hulangkahon hami tu huta on, di antaran na
bidang on. Ia tung adong annon hata na hurang lobi, ba nanget hita masiadjaran.
Ai, Ampapaga dolok, ampapaga ni humbang, hita do marsogot, hita nang hadua. Ai
olat ni solhot, ni partondongonta on, nama partondongan, naung masa di hita
Batak.
Ba, ia anaknami
si ……………….. sai ro mardalani tu huta on. Dijalo pangisi ni huta on antong, so
dung hea hona hata, nang pe hurang malo maruhum. Ba di ujuna, nunga unduk
masioloan anak nami dohot borumuna asa hot ripe. Bai i do na pinarsinta ni
rohanami! Ai molo magodang anak pangolihononhon, magodang boru pamulion. Na
saihot do i, saparanggunan. Ba, haroronami on pe, na pasahathon anaknami i masa
asa gabe anakmuna. Ai na nidok na: Na ro
do hami pasahathon anaknami i asa gabe
helamuna, naeng ma tarunduk haoloan manang sadia utang siampehononmuna.
Alai nidok pe songon i, tongtong do sigodang utang parboruon tu parhulahula.
Buhul hamu ma disi, sadia utang sigararonnami. Asal ingot hamu umpama i:
Madekdek ma lanteung, tongon tu
tarumbara.
Unang dok hami parteus, silehonon do
soada.
Boti ma hatanami !
Parboru:
Ba, nunga binege hata ni hamu paranak. Godang ma pasahat hamu sinamot, boli ni
boru i, ai parsinamot na godang do hamu. Jala on dope raja i parhulalan
matumona mangolihon anak. Nda na naeng helanami on do buha ni raja i?
Paranak: “I do tulang”, ninna sada halak
mangalusi.
Parboru: “Ba, anggo i do hape, ba guru doknami
nama mangido! Tole ma panggomakkon hamu ma na sian i jambarnami be! Ai tung
boli ni boru ma na tumabo jaloon di siulubalang ari on!” (Margakargak ma sude
na pungu i umbege hata ni parboru i. Dungi masiigilan ma nasida di sinamot upa
suhut sihabolonan sijaloon ni ama ni boru i. Tung nania do lelengna dihatai
nasida i, asa marune tu na denggan. Dungi dihatai nasida ma muse jambar ni
sijalo bara, todoan, bola tambirik, tulang pariban, upa ompu, simandokkon dohot
jambar ni anak manjae, i ma ginoar parjambaran na gok. Dungi dipasahat nasida
ma ,”bohi ni sinamot” tu suhut sihabolonan. Songon i nang “patujolo
ni jambar” tu pangalambungi. Sidung i, diganupi ma na pungu i “pasituak
na tonggi” asa lam tu tonggina parnidaan tu joloan on. (Adong do na
mamangke hata “parniahapan” singkat ni “parnidaan”). Dungi
marhata sigabegabe, sidenggandenggan ma nasida.
Paranak:
Hamu rajanami, hulahulanami! Nunga
masiunduhan masioloan hita di godang ni sinamot. Nasa hatanami na hurang lobi
nangkin di na masiigilan hita, unang be taingot i! Tasalpuhon ma i sian roha.
Ai didok umpama:
Purpar pande dorpi,
lao tu dimposna; sip parmihimmihim, lao tu hotokna parlotingan di tombonan, baen
parsisiraan, asal ma tondinta masigomgoman, Jadi do hita masisaritaan, alai
unang antong masihabitan. Ai rujiruji do sinamot, holong i ndang jadi mago. Boti
ma hatanami !
Parboru: Olo tutu, hamu raja ni
parboruon, songon i do hataon sinamot boli ni boru! Nunga godang sai naeng na
hurang godang; Boasa? Ala jotjotan masa, ranggas tumutungi bonana, Ala godang
ni sihobasan mangoloi pangidoan ni boru, ro di nasa sipatupaon. Nuaeng pe, asi
ma roha ni Tuhanta Debata di hamu parboruon! Sai silu ma antong
pansarianmuna, asa tarlehon hamu sahat sasude sinamot na niunduk, nioloanmuna. Tiur
ma dalan tu jae, manalutus dalan tu julu, bolusonmuna,
mangaluluk pansarian. Balintang ma pagabe, tumondangkon
sitadaon, Horas ma hita jala gabe, Jala olo
masiolan, Asa saut haroan marharoan. I ma tutu!
(Ninna sude na pungu i)
Parboru: Ia
on pe nuaeng, hamu paranak! Jujur hamu ma ari, sadihari haroronami “maningkir
lobu”. Marguru di hamu do i! Alai naeng ma tumibu botoonnami, asa diboto dongan
manarihon langkanan. Ai nania do sian hami martigatiga dohot parkarejo masuk
malam.
Paranak: Antong ro pe hatanami paboahon ari
harorormuna. Di bulan na ro on ma i mareakhon tula.
Dungi dihobasi suhut i ma
sipanganon siboanon ni pangoli i. Dipamasuk ma sude na margoar ni juhut i tu bagasan
parindahanan na imbaru. Dipanuti ma i denggan. Alai molo adong boru tondong
nasida di huta i, leanonnasida do jambar ni i, ai i do adatna. Boru pandongani
ni nasida i ma mamboan parindahanan na pinahutan i, dingkan pudi mardalan.
Hasangapon do i dietong, marhahipason ibana mangihuthon hulahulana dohot
marhata sinamoti. Ndada haleaon.
Dungi borhat ma parboru tu huta ni
paranak di ari na binuhul pasaut adat i “Maningkir lobu”. Maningkir lobu patamba
harorosu ni pihak paranak tu pihak parboru. Alai sai adong do na padomuhon na
dua i gabe sada. Ulaon na marhata Sinamot i, laos i ma maningkir lobu. Sian dos
ni roha. Satonga be ma nasida di harugian tu juhut na binuat di tingki i.
Jotjotan masa i ala hudus ni langka ni pangoli manopot ulaonna tu luat na dao. Asa
marguru tu tingki do hajajadi ni ulaon paradatan i. Ndada marguru di panjujuron
ni datu be. Lam leleng lam jotjot, lam sesa ma pasipasi ni hasipelebeguon.
Nikson Simangunsong
Nisalin sian ragam buku dohot paradaton na nidohotan
Tidak ada komentar:
Posting Komentar