Jumat, 24 November 2017

Astuan: MARHATA SINAMOT

MARHATA SINAMOT




Ia ojahan ni adat pangolihon anak: Mangalehon sinamot tu parboru. Parboru i pe antong manjalo sinamot do boli ni boruna sian paranak. Asal ni hata “boli”, ro sian hata,”oli.”
Magodang Anak dipangolihon = pinangolihon.
Balga Boru dipabolihon = pinabolihon.
Manang: Mongolihon anak, pabolihon boru,
Alai jumotjot tadok: pamulihon boru, ala humalus, sumantun begeon ni pinggol. Muli tu hutana = sahat tu hutana.
Asa paranak magalehon sinamot, parboru manjalo sinamot. Pajumpa ma di adat i: Mangalehon dohot manjalo di bagasan halalas ni roha na gok. Ai ulaon mangolihon anak dohot pamulihon boru do ulaon na umbalga di masyarakat. Na sanggup mangulahon i, i ma na masuk tu horong ni pangituai di na saompu.
Adong do na mandok: Ia lapatan ni hata ”boli” (beli) = tuhor (tukar) do. Jala dapot do antong hasaksianna sian pandohan “Manjalo tuhor ni boru.” Jadi hata on ma dipangke bangso sileban mangaleai hita. Gabe didok hita “hatoban” santabi, ala tapamuli borunta marboli, marsinamot, marsero. Anggo bagas ni lapatan ni na  “marboli” i tu roha ni bangsonta, nang apala diparrohahon. Didok ma tahe songon barang tigatiga di onan boru i di rohanta. Tuani ma salpu tingki i, ai nunga mardeka hita. Ndang sai paingotingoton be lea ni roha ni bangso sileban i mida parsaripeon ni bangsonta. Tingki do muse pauba i molo so porlu be marboli, marsere, marsinamot, marjujuran.
Ia dung saut marsijaloan tanda anak dohot boru i, disungkun paranak ma parboru sadihari nasida ro marhata sinamot siboanon nasida, boli ni boru i. Jotjotan dung jolo marhusip, di bahat ni sinamot. Di ari na binuhul, borhat ma pangoli raphon sisolhotna tu huta ni parboru. Nunga pungu didapot nasida disi sisolhot ni parboru paimahon haroronasida.
Na ginoar parboru di adat i, i  ma:

·        Ama na sumuan = suhut sihabolonan;
·        Haha, anggi dongan saama = sijalo bara;
·        Dongan saompu = sijalo todoan, pangkaei;
·        Dongan saama mangulahi = sijalo bola tambirik;
·        Tulang, iboto ni ina = sijalo upa tulang;
·        Pariban = haha ni boru sipamulihon i manang namboru sijalo upa pariban;
·        Iboto ni boru naung hot ripe = simandokkon;
·        Baoa naung hot ripe sian na saama i = anak manjae ;
·        Ompu suhut dohot Ompu bao = ompu;

I ma na ginoar parjambar na gok, sihataon di jabu, dang sihataon di lapik (alaman). Asa di tingki na marhata sinamot i, pangu ma nasida sude olopolopan ni paranak.Na ginoar paranak, suang le do songon totoran susunan, ni parboru i. Di na mulai marsipanganon sude na pungu i, didok sada halak sian horong ni parboru ma hata “sidumaduma mangan”, tar songon on: Hamu tondongnami, raja ni boru na ro tu hutanami on!

Didok umpama:

Marbau tanduk, marbau holiholi;
Godang sibutongbutong, otik sipir ni tondi.
Tung so sadia pe sipanganon i,
Pamurnas ma i tu daging; saudara tu bohi;
Horas ma na manganhon, horas na mangalehon.

Adong do deba na mandok umpama on:

Sihingkit sinalenggam, golanggolang pangarahutna,
Tung so sadia pe sipanganon, na rade di jolonta,
Sai godang ma pinasuna, I ma, tutu!

Dungi dialusi sahalak sian horong ni paranak ma hata i, ninna ma:

I ma tutu rajanami, raja ni hulahula,
Gabe ma na mala, gabe ma na nilean,
Godang do sipanganon na nilehonmuna,
Ba godang ma di hamu pinasuna,
Tu joloan ni ari on. Botima!

Parboru: I ma tutu, hamu raja ni parboruon! Sahat ma na uli, ro ma na jagar di hita on luhutna!

Rap mandok: I ma tutu !

Dung sidung mangan, diduduk pinggan panganan, mangkuk panginuman, dipasimpan ma jolo na margoar ni sipanganon (ai molo saut na hinataan, sipasahaton do i sude tu paranak na ro marhata sinamot i) dipungka nasida ma mangkatai dung masipulos parisapanna be.

Parboru:      Mangkatai ma hita, hamu raja ni parboruan, na moranami: Nunga ni arbis nangkin di hata sidumaduma mangan i, taringot di sipanganon naung itapangan i di jabu na marsangap na martua on, sigomgom pangisina. Tung so sadia pe i nuaeng sipanganon na jinalomuna i, sai parhorasan ma i pardinginan, sipinta pansamotan tu joloan ni ari on. Ia tung na mangholit hami antong rajanami, ba sai ganda na hinolit, asa laon panganhononhon. Horas ma hamu na ro, horas hami na nidapotmuna! Boti ma hatanami!

Paranak:  Olo rajanami, raja ni hulahula na hudapot hami di ruma na marampang na marjual na marsangap na martua on! Nunga hupangan hami sipanganon i, nunga hinabutongkon, jala juhut na marsaudara i hinamahaphon!  Asi ma roha ni Tuhannta Debata, ditambai ma sinadongan ni hamu hulahula na mangalehon sipanganon on. Songon i antong sinadongannami! Songon nidok ni umpama ma: Ia tambor bonana, Rugun ma dohot punsuna, Ia gabe, maradong hulahula. Sai songon i ma nang dohot boruna. I ma tutu!

Parboru:      Olo na moranami, raja ni parboru on! Sai saut ma antong na sinitasita ni rohanta:  
Tubu ma lata, di bona ni bungabunga;
Tubu ma anak na marsangap dohot boru na martua,
Di hita on luhutna. I ma tutu!

Ranting ni bulu, jait marjaiotan,
Siangkup ni na uli, sidonganna songon na hundul.
I ma sitaringotan.
Siala haroromuna tu jabu on, ai patumpol nuaeng dison:
Pat ni Gaja, tu pat ni Hora,
Anak ni raja, pahompu ni na mora.

Tontu adong ma sitaringotan di adong roha ni pananginangi na liat na lolo on:
Hata na uli, hata na denggan, sibegeon ni pinggol,
sipeopon ni roha, boti ma hatanami!
Dungi masiberengan ma na pungu i. Las rohanasida umbege tangkas  ni parhataan i na niadophon tu paranak na ro tu huta i mangalangkahon simanjojak, mangoalhon oal soada mara, mangomarhon simalolong tu siamun hambirang, paelengkon sipareon pabegebege soara ni baliga ni partonun na masiualusalusan.

Paranak:      Dung masileanan hata horong paranak na ro i, mangkuling ma sada sian nasida, ninna ma:
             “Olo rajanami, patorangon ma tutu na hulangkahon hami tu huta on, di antaran na bidang on. Ia tung adong annon hata na hurang lobi, ba nanget hita masiadjaran. Ai, Ampapaga dolok, ampapaga ni humbang, hita do marsogot, hita nang hadua. Ai olat ni solhot, ni partondongonta on, nama partondongan, naung masa di hita Batak.

Ba, ia anaknami si ……………….. sai ro mardalani tu huta on. Dijalo pangisi ni huta on antong, so dung hea hona hata, nang pe hurang malo maruhum. Ba di ujuna, nunga unduk masioloan anak nami dohot borumuna asa hot ripe. Bai i do na pinarsinta ni rohanami! Ai molo magodang anak pangolihononhon, magodang boru pamulion. Na saihot do i, saparanggunan. Ba, haroronami on pe, na pasahathon anaknami i masa asa gabe anakmuna. Ai na nidok na:  Na ro do hami pasahathon anaknami i asa gabe  helamuna, naeng ma tarunduk haoloan manang sadia utang siampehononmuna. Alai nidok pe songon i, tongtong do sigodang utang parboruon tu parhulahula. Buhul hamu ma disi, sadia utang sigararonnami. Asal ingot hamu umpama i:

Madekdek ma lanteung, tongon tu tarumbara.
Unang dok hami parteus, silehonon do soada.
Boti ma hatanami !

Parboru: Ba, nunga binege hata ni hamu paranak. Godang ma pasahat hamu sinamot, boli ni boru i, ai parsinamot na godang do hamu. Jala on dope raja i parhulalan matumona mangolihon anak. Nda na naeng helanami on do buha ni raja i?
Paranak:       “I do tulang”, ninna sada halak mangalusi.
Parboru:    “Ba, anggo i do hape, ba guru doknami nama mangido! Tole ma panggomakkon hamu ma na sian i jambarnami be! Ai tung boli ni boru ma na tumabo jaloon di siulubalang ari on!” (Margakargak ma sude na pungu i umbege hata ni parboru i. Dungi masiigilan ma nasida di sinamot upa suhut sihabolonan sijaloon ni ama ni boru i. Tung nania do lelengna dihatai nasida i, asa marune tu na denggan. Dungi dihatai nasida ma muse jambar ni sijalo bara, todoan, bola tambirik, tulang pariban, upa ompu, simandokkon dohot jambar ni anak manjae, i ma ginoar parjambaran na gok. Dungi dipasahat nasida ma ,”bohi ni sinamot” tu suhut sihabolonan. Songon i nang “patujolo ni jambar” tu pangalambungi. Sidung i, diganupi ma na pungu i “pasituak na tonggi” asa lam tu tonggina parnidaan tu joloan on. (Adong do na mamangke hata “parniahapan” singkat ni “parnidaan”). Dungi marhata sigabegabe, sidenggandenggan ma nasida.

Paranak:        Hamu rajanami, hulahulanami! Nunga masiunduhan masioloan hita di godang ni sinamot. Nasa hatanami na hurang lobi nangkin di na masiigilan hita, unang be taingot i! Tasalpuhon ma i sian roha.
Ai didok umpama:
Purpar pande dorpi, lao tu dimposna; sip parmihimmihim, lao tu hotokna parlotingan di tombonan, baen parsisiraan, asal ma tondinta masigomgoman, Jadi do hita masisaritaan, alai unang antong masihabitan. Ai rujiruji do sinamot, holong i ndang jadi mago. Boti ma hatanami !

Parboru:         Olo tutu, hamu raja ni parboruon, songon i do hataon sinamot boli ni boru! Nunga godang sai naeng na hurang godang; Boasa? Ala jotjotan masa, ranggas tumutungi bonana, Ala godang ni sihobasan mangoloi pangidoan ni boru, ro di nasa sipatupaon. Nuaeng pe, asi ma roha ni Tuhanta Debata di hamu parboruon! Sai silu ma antong pansarianmuna, asa tarlehon hamu sahat sasude sinamot na niunduk, nioloanmuna. Tiur ma dalan tu jae, manalutus dalan tu julu, bolusonmuna, mangaluluk pansarian. Balintang ma pagabe, tumondangkon sitadaon, Horas ma hita jala gabe, Jala olo masiolan, Asa saut haroan marharoan. I ma tutu! (Ninna sude na pungu i)

Parboru:         Ia on pe nuaeng, hamu paranak! Jujur hamu ma ari, sadihari haroronami “maningkir lobu”. Marguru di hamu do i! Alai naeng ma tumibu botoonnami, asa diboto dongan manarihon langkanan. Ai nania do sian hami martigatiga dohot parkarejo masuk malam.

Paranak:        Antong ro pe hatanami paboahon ari harorormuna. Di bulan na ro on ma i mareakhon tula.

Dungi dihobasi suhut i ma sipanganon siboanon ni pangoli i. Dipamasuk ma sude na margoar ni juhut i tu bagasan parindahanan na imbaru. Dipanuti ma i denggan. Alai molo adong boru tondong nasida di huta i, leanonnasida do jambar ni i, ai i do adatna. Boru pandongani ni nasida i ma mamboan parindahanan na pinahutan i, dingkan pudi mardalan. Hasangapon do i dietong, marhahipason ibana mangihuthon hulahulana dohot marhata sinamoti. Ndada haleaon.
Dungi borhat ma parboru tu huta ni paranak di ari na binuhul pasaut adat i “Maningkir lobu”. Maningkir lobu patamba harorosu ni pihak paranak tu pihak parboru. Alai sai adong do na padomuhon na dua i gabe sada. Ulaon na marhata Sinamot i, laos i ma maningkir lobu. Sian dos ni roha. Satonga be ma nasida di harugian tu juhut na binuat di tingki i. Jotjotan masa i ala hudus ni langka ni pangoli manopot ulaonna tu luat na dao. Asa marguru tu tingki do hajajadi ni ulaon paradatan i. Ndada marguru di panjujuron ni datu be. Lam leleng lam jotjot, lam sesa ma pasipasi ni hasipelebeguon.

Nikson Simangunsong

Nisalin sian ragam buku dohot paradaton na nidohotan

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

MARLAS ROHA RAP DOHOT DONGAN NA BURJU MARROHA

  ACARA PARTANGIANGAN MAMASUHI BAGAS   Keluarga Agus Mangara Tua Situmorang, S.E. / Meliyani Sari br. Silitonga, S.E. (Ama/ina A...